14-01-2022, 15:52 Категория: Кыргызча » Изилдөөлөр
"Шайлоо алдындагы дискурста кастык тилин” изилдөө Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектебинин
эксперттери тарабынан КРда Интерньюстун
"Медиа-К" долбоорунун колдоосу менен 2021-жылдын 28-августунан
15-ноябрына чейин жүргүзүлдү.
ЖМКда жана интернетте парламенттик шайлоо өнөктүгү басаңыраак чагылдырылды жана кастык тили орточо болгондугу байкалды. Изилдөөнүн жыйынтыктоочу отчётуна ылайык, социалдык тармактардагы жек көрүүнү козуткан сөздөрүнүн булагы – онлайн-талкуулардагы араздаштыруучу тил болуп калды.
2021-жылдагы шайлоо алдындагы жана шайлоодон кийинки дискурста кастык тилинин төмөндөшүн эксперттер сөз эркиндигин чектөөгө багытташы мүмкүн болгон өзүнө цензура кылуунун күчөөсү деп эсептешүүдө. Бул "Анык эмес (жалган) маалыматтан коргоо жөнүндө” мыйзамга жана өлкөдөгү саясий жана конституциялык өзгөрүүлөргө байланыштуу Жогорку Кеңешке (КР Парламентине) шайлоонун бир жылга кеч жарыяланышы себеп болушу мүмкүн.
Дагы башка факторлор - COVID-19 оорусуна жана вакцинацияга байланышкан маселелердин көбүрөөк талкуулангандыгы болду. Ошондой эле коомчулуктун үзгүлтүксүз саясий өзгөрүүлөрдөн жана шайлоолордон социалдык чарчоо адамдардын талкууга тартылуусун төмөндөттү. Мындан бөлөк, социалдык тармактардын платформалары өзүлөрү көзөмөлдөгөн кастык тилин жана жалган маалыматтарды активдүү өчүрө баштады.
Медиамониторинг маалында троллдордун активдүүлүгү катталды. Эксперттер бул сапар да троллингде бир жыл мурун өткөн парламенттик үгүт маалында жана 2021-жылдын декабрь жана январь айларында өткөн мөөнөтүнөн мурда президенттик шайлоо учурунда документтештирилген окшош стилистика жана тоналдуулугу катташкан.
Изилдөөдөгү маалымат боюнча этникага шилтеме кылган комментарийлер жана посттор бүгүнкү күнгө чейин жергиликтүү аудитория үчүн актуалдуу болуп эсептелет. Бул маселе шайлоо тематикасындагы онлайн дискуссияларда такай талкууланып турган. Ошондой эле эксперттер кастык тилинин динамикасын талдап, сабырсыздыктын түрү боюнча он бир трендин катташкан, изилдөөнүн ар кайсы аралыгында ошол тренддердин себебин аныкташкан.
Ошондой эле ачык дискурстагы жек көрүүчү клишелер, конфликтогендик стереотиптер, араздаштыруучу тил классификацияга бөлүштүрүлдү. Толук талдоо жыйынтыктоочу отчетто берилген.
Изилдөөчүлөрдүн бийликке сунуштоосу:
- КРда басмырлоого каршы мыйзамды тез арада кабыл алууга шарт түзүү зарыл, аны иштеп чыгуу боюнча чаралар Кыргыз Республикасынын расалык басмырлоонун бардык түрлөрүн жоюу боюнча Комитеттин 2019-2022-жылдарга ведомстволор аралык иш-чаралардын планына киргизилген;
- Бардык деңгээлдеги билим берүүчү программаларга, анын ичинде мамлекеттик кызматкерлер үчүн да кептик этиканы киргизип, адамдын тийиштүүлүгү жөнүндө суроо берүү этикага жатпай турганын жана аны ачык дискуссияда көтөрүү туура эместигин түшүндүрүү зарыл;
Донордук агенттиктер жана эл аралык уюмдарга кастыкты козутууга арналган иштердин эл аралык методдорун бөлүшүүгө жардамдашуу, Кыргызстанда сөз эркиндигин өнүктүрүү боюнча демилгелерди колдоо менен биргеликте кастык тилине үзгүлтүксүз медиамониторинг жүргүзүүнү колдоо;
ЖМК, журналисттер жана интернет-колдонуучулар үчүн негизги сунуштамалар социалдык тармактагы өзүнүн аккаунтундагы комментарийлерди (жаап салуу же өчүрүү эмес!) башкаруу тажрыйбасына багытталган. Бул цензурага кабылбоо, сөз эркиндигин жана плюрализмди колдоо үчүн абдан маанилүү.
«ЖМКлар редакциялык эрежелерин жаңыртуусу, жек көрүүчү контент, комментарийлер, анын ичинде троллингдик комментарийлер менен иштөөнүн так каражаттарын түзүшү зарыл. Журналисттер үчүн өзүнүн жеке аккаунтунда шайлоо кампанияларын чагылдырган материалдарды жарыялап жатып, окуяларга комментарий берген атайын этикет иштеп чыгуусу керек» - делет докладда.
Жоокерлер машине бөлүктөрүнүн базарынын жанында массалык башаламан убагында Ош ш., июнь 2010-жыл
Медиация жана чыр-чатактарды жөнгө салуу боюнча тренингдин катышуучулары “Тынчтык мунарасын” куруп жатышат, Бишкек, апрель, 2011-жыл
Стереотиптерди бузуу боюнча журналисттер үчүн тренинг, Бишкек, апрель, 2012-жыл
Мультиулуттук журналисттик топтордо командалык репортаждарды жасоо боюнча семинар, Бишкек, август, 2012-жыл
Борбор Азиядагы Тынчтыкты Орнотуу жана Медиа Технологиялар Мектеби Бишкекте 2022-жылдын октябрынын аягында, ноябрь айынын башында,…
Тынчтыкты орнотуучу журналистика же тынчтык журналистикасы деген эмне экенин, анын эл аралык практикада кандай аталарын билесиӊерби?
Бул – позитивдик журналистикабы?
Бул – бийлик кѳйгѳйдү кантип чечип жатканы жѳнүндѳ айтып берген баяндардын эсебинен чыр-чатактарды жумшартуубу?
Же бул – чагылдырып жаткан жаӊжалдын калыс хронологиясына негизделген фактылар менен пикирлердин теӊдемиби?
Жогорудагы үч суроонун бири дагы тынчтыкты орнотуучу журналистика болуп эсептелбейт. Себеби, журналистиканын бул багыты таптакыр башка принциптерге негизделген.
Тынчтык журналистикасындагы үч «БОЛБОЙТ» эрежеси:
– Чыр-чатакты жумшартууга БОЛБОЙТ; – Чыр-чатакта күнѳѳлүүлѳрдү издегенге БОЛБОЙТ; – Пикирлер менен талаптарды аныкталган факты катары тираждоого БОЛБОЙТ.
Тынчтыкты орнотуучу журналистика редакторлор менен кабарчыларга конфликттерди чагылдырууда ТАНДОО мүмкүнчүлүгүн берет. Башкача айтканда, алар аудиториянын конфликтке карата зомбулукчул эмес реакцияны карап чыгуусун камсыздоо үчүн кайсы фактыларды жана кандай контекстте берүү туура боло тургандыгын чече алат. Жаӊжалдар медиалардагы күндѳлүк жаӊылык билдирүүлѳрүнүн негизги бѳлүгүн ээлейт жана эл зордук-зомбулук жѳнүндѳгү маалыматты тынчтыкты сактоо үчүн иш-аракеттин стандарттуу багыты сыпатында кабыл алып, түшүнѳт.
Бул болсо, маалымат ресурстарында алдыӊкы орундагы сенсациялуу жана согуш жѳнүндѳ жаӊылыктарга суроо-талап менен бирге, тынчтыкты орнотуучу журналистиканын ролу да ѳсүп жатканын түшүндүрѳт. Журналисттер бейпилдик демилгелерин жаратуу үчүн коомдук пикирди пайда кылуу менен чыр-чатактын, согуштун же зомбулуктун ар кандай перспективаларын түшүнүү максатында изилдѳѳ, талкуулоо жана диалог түзүү кѳндүмдѳрүн ѳнүктүрүүгѳ тийиш.
Тынчтык журналистикасы – редакторлор менен кабарчылар коомго чыр-чатакка карата зомбулукчул эмес реакцияны карап чыгуу мүмкүндүгүн берүү максатында аудиторияга кайсы окуяларды жана кандай жол менен билдирүү керектигин тандоосу.
Эл аралык журналистиканын тарыхында ММКлар чыр-чатактарды козутуу боюнча айыпталган учурлар да бар. Кѳбүнчѳ бул же конфликттик абалды туура эмес чагылдырууга, же жеткилеӊ текшерилбеген маалыматка байланыштуу.
Ошондуктан, тынчтыкты орнотуучу журналистиканын принциптерин түшүнүү этнос аралык, конфессия аралык, бир диндин ичиндеги, топтор аралык жана социалдык конфликттер сыяктуу эӊ татаал маселелерди чагылдырууда чыгармачыл ык-амалдарды колдонуу мүмкүнчүлүгүн берет.
Тынчтык журналистикасынын аспаптары тѳмѳнкү маселелерди чагылдыруу үчүн колдонулат:
Тынчтыкка багыттуулук
Биринчи жана эӊ негизги эреже: эгер силер жогорудагы конфликттердин бирин чагылдырып жатсаӊар, анда проблеманы тѳмѳнкү 3 негизги аспект боюнча изилдеп чыгуу зарыл:
а) бул конфликттин тараптары кимдер
б) чыр-чатактын ар бир тарабынын максаттары эмне
с) тараптарды чырга алып келген эмне кѳйгѳйлѳр бар.
Элден чыр-чатактар алардын күнүмдүк жашоосуна кандай таасирин тийгизгенин, кандай ѳзгѳрүүлѳр болушун каалаганын, лидерлеринин позициясы жалгыз жана мыкты натыйжа болуп-болбогонун сурагыла.
Ошондой эле, тараптарды алардын лидерлерине гана цитата келтирип сыпаттабагыла.
Бул эрежелерди сактоо менен, силер конфликттин эки тарабы үчүн бирдей баяныӊардын «оӊуштуу» деп аталган жалпы бейпил багытын пайда кылып, аны чечүү үчүн талкуу жарата аласыӊар. Мындай иш-аракетиӊер менен чырдашкан эки тарапты бирдей карайсыӊар, репортажыӊарда экѳѳ теӊ «жеӊишке жете алат». Ошентип, балансты камсыздаган болосуӊар.
Мисалы, кишилердин социалдык топторунун: шаардын кичи райондорундагы парк аймагына жакын кѳп кабаттуу үйдѳ жашаган, жер, экология үчүн күйүп-бышкан жарандар менен базарда иштеген, жеке турак-жайлары жок, медициналык кызматтар жеткиликтүү болбогон ички мигранттардын ортосунда чыр чыкты. Алар балдарын алып барып, дарылатып турчу оорукана жакын жерде орун алгандыктан, парктын аймагына жайгашып алышты. Кичи райондун тургундары буга каршы чыгып, ортодо чыр-чатактар башталды.
Аудиторияда ар бир тараптын муктаждыктары боюнча күмѳн саноолор болбошу үчүн силер бул эки проблеманы теӊ бирдей даражада кѳрсѳтүүгѳ тийишсиӊер. .
Баяныӊардын оӊуштуу багыты ошондой эле кѳӊүлдү конфликтке буруу жана келип чыгуусу мүмкүн болгон КѲРҮНБѲГѲН кесепеттердин алдын алуу максатында жаӊжалды проблема катары карап чыгуу үчүн ачык мейкиндикти түзүү дегенди да билдирет. Кѳрүнбѳгѳн кесепеттерге оору, травма, зордук-зомбулук, структуралык, маданий, экологиялык зыяндар кирет.
Фактыларга багытталуу
Группа независимого мониторинга,
экспертизы, анализа и образования Школы миротворчества и медиатехнологий в ЦА
оказывает услуги в НКО секторе, проводит консультации, экспертизу тренинги по
вопросам, связанным с медиасферой и публичным дискурсом.
Мы проводим медиа-мониторинги, медиа-исследования, разрабатываем медиа-планы и стратегии, готовим медиа-аналитику по заданным тематикам, а также предлагаем следующие услуги:
·исследование медиа-сферы на основе мониторинга СМИ на предмет освещения по заданной тематике с использованием уникальной методики, анализ, выработка рекомендаций;
·полный медиа-мониторинг и анализ выделенных публикаций по различным индикаторам, в зависимости от задачи– сбор всех материалов об объекте мониторинга по максимально широкому списку с помощью специальных электронных систем мониторинга, ручного поиска и интеллектуальных инструментов для анализа (кыргызский, русский, английский языки);
·по ограниченному медиа-списку – поиск публикаций об объекте мониторинга по определенному списку СМИ (обычно наиболее авторитетные, популярные, значимые с точки зрения достижения ЦА, издания);
·аналитические обзоры по заданной тематике;
·разработка моделей информационно-просветительских кампаний( интеллектуальная логистика, исследование и анализ ситуации, планирование мероприятий, определение аудитории, стратегия, сбор информации, анализ, разработка послания, определение ожидаемых результатов, тестирование кампании, разработка публичных мероприятий, отслеживание результатов кампании);
·разработка медиа-планов, мониторинг и анализ медиа-активности, кризисный медиа-мониторинг, архивный/ретроспективный медиа-мониторинг;
·консультации по созданию медиа-кампаний;
·тренинговые/обучающие услуги, мастер-классы: разработка тематики и программы тренинга;
·проведение медиа-тренингов/мастер-классов;
·информационные услуги (создание релизов, адаптация пресс-релизов под веб-публикацию. линкование, ссылки, теги и т д);
·разработка сценария и создание видео- и аудио-интервью, тезисы;
·подготовка спикеров для пресс-конференций, разработка сценария пресс-конференции и брифингов, тезисы их выступления;
·разработка медиа-плана для участия, выступающего в тематических программах по социально-значимым вопросам;
·редактирование и обработка текстов (кыргызский, русский, английский языки).
Вышеперечисленные услуги осуществляются по договору оказания платных услуг в некоммерческом секторе и рассчитаны в соответствии с калькуляцией платных услуг на текущий год. За подробной информацией обращаться на peacemakingschool@gmail.com или написать сообщение на Фейсбук https://www.facebook.com/Alinapeacemaker
